วัตถุประสงค์ของการออกแบบและวางผังโรงงาน

1.1.1 วัตถุประสงค์ของการออกแบบและวางผังโรงงาน

• ลดต้นทุนการผลิตต่อหน่วยต่ำลง / เพิ่มผลผลิตให้กับโรงงานเป็นส่วนรวม

ดังนั้น ถ้าออกแบบ/วางผังโรงงานที่ดี แล้วทำให้เกิดประโยชน์แก่โรงงาน

• ความปลอดภัยและความพอใจของคนงาน
• ลดความล่าช้าของการผลิต
• การใช้เนื้อที่ที่มีอยู่ให้ได้ประโยชน์สูงสุด
• การขนส่ง/การกระจายสินค้าไปสู่ตลอดมีประสิทธิภาพ
• การใช้เครื่องจักร,คนงาน, และการบริการให้เกิดประโยชน์สูงสุด
• ลดการลำเลียงขนถ่ายวัสดุและสินค้าลง
• ความสะดวกแก่การซ่อมบำรุง/รักษาเครี่องจักร, เครื่องมือ,อุปกรณ์และโรงงาน
• ฯลฯ

1.1.2 เป้าหมายพื้นฐานของการออกแบบและวางผังโรงงาน

• หลักการเกี่ยวกับการรวมกิจกรรมทั้งหมด
• หลักการเกี่ยวกับการ เคลื่อนที่ในระยะทางสั้นที่สุด
• หลักการเกี่ยวกับการไหลของวัสดุ
• หลักการเกี่ยวกับการใช้เนื้อที่
• หลักการเกี่ยวกับความยืดหยุ่น
• หลักการเกี่ยวกับการทำให้คนงานมีความพอใจและมีความปลอดภัย

1.2 การออกแบบและการวางผังโรงงาน

• การออกแบบโรงงาน (Plant Design)

• การรวมการออกแบบทั้งหมดของกิจกรรมของโรงงาน ตั้งแต่จุดเริ่มต้นของกิจกรรมตลอดจนถึง การวางแผนทางด้านการเงิน, ทำเลที่ตั้งโรงงานและการวางแผนส่วนสำคัญทั้งหมดของกิจกรรม

• การวางผังโรงงาน (Plant Layout)

• การวางแผนเพื่อจัดวางเครื่องจักร, อุปกรณ์, คนงาน, วัตถุดิบ, สิ่งอำนวยความสะดวกและสนับสนุนในการผลิตของโรงงานในตำแหน่งที่เหมาะสม เพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและประหยัด

รูปแสดงลักษณะกิจกรรมต่างๆ ของการออกแบบโรงงาน

• ข้อมูลพื้นฐานประกอบการตัดสินใจ ที่จะทำให้การออกแบบโรงงานดำเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพ

• การหาแหล่งเงินทุน

• เงินทุน คงที่
• เงินทุน หมุนเวียน

• การออกแบบผลิตภัณฑ์

• การออกแบบผลิตภัณฑ์ตามหน้าที่การทำงาน
• การออกแบบผลิตภัณฑ์ตามวิธีการผลิต
• การออกแบบผลิตภัณฑ์เพื่อการขาย

• การวางแผนการขาย

• วัฏจักรธุรกิจ
• การเปลี่ยนแปลงฤดูกาล

การเลือกขบวนการผลิต

ขบวนการผลิตต่อเนื่อง

• ขบวนการผลิตซ้ำ
• ขบวนการผลิตไม่ต่อเนื่อง

• การกำหนดขนาดของโรงงาน

• การกำหนดระดับ ราคาของผลิตภัณฑ์

• ทำเลที่ตั้งโรงงาน
• การวางผังโรงงาน
• การเลือกชนิดของอาคารโรงงาน
• การกำหนดขอบเขตของการสร้างผลิตภัณฑ์หลายๆ ชนิด
• การพัฒนาองค์กร

1. การพิจารณาการวางผังโรงงาน

• ทำไมจึงต้องมีการพิจารณาการวางผังโรงงาน

รูปแสดงสาเหตุที่ทำให้มีการวางผังโรงงาน

• ลักษณะของปัญหาการวางผังโรงงานที่เกิดขึ้น

รูปแสดงความสัมพันธ์ระหว่างสาเหตุที่ทำให้เกิดมีการวางผังโรงงาน กับ ลักษณะปัญหาการวางผังโรงงาน

1. องค์ประกอบที่มีผลกระทบต่อผังโรงงาน

• องค์ประกอบด้านวัสดุ

• วัตถุดิบ, วัสดุที่นำเข้ามา, วัสดุในขบวนการผลิต, ผลิตภัณฑ์สำเร็จรูป, ซากวัสดุ, วัสดุเพื่อการบรรจุ , เป็นต้น

• องค์ประกอบด้านเครื่องจักร

• เครื่องจักรการผลิต, อุปกรณ์/ขบวนการเปลี่ยนคุณสมบัติ, ที่เสียบปลั๊กไฟฟ้า,

• องค์ประกอบด้านคน

• แรงงานตรง, กลุ่มผู้จัดการ/ผู้บริหาร, หัวหน้าแผนก, แรงงานรอง, เป็นต้น

• องค์ประกอบด้านการเคลื่อนที่/การขนถ่ายวัสดุ

รางลื่น, เครน, เครื่องยก, ลิฟท์, รอก, กล่อง, ถัง, อุปกรณ์จับยึด, เป็นต้น

• องค์ประกอบด้านการคอย

• ค่าใช้จ่ายในการขนถ่ายว้สดุ, การขนถ่ายวัสดุในพื้นที่รอคอย, การตรวจสอบจำนวนวัสดุที่คอยอยู่, เป็นต้น

• องค์ประกอบด้านบริการ

• การให้บริการที่สัมพันธ์กับคน, วัสดุ, เครื่องจักร

• องค์ประกอบด้านอาคาร

• รูปทรงอาคารโรงงาน, ชั้นใต้ดินของอาคาร/หลายชั้น, หน้าต่าง,หลังคา, ผนัง, เสา, เป็นต้น

• องค์ประกอบด้านการเปลี่ยนแปลง

• การเปลี่ยนแปลงของวัสดุ, เครื่องจักร, คน, ภายนอก, และกิจกรรมสนับสนุนการผลิต

1.3 ชนิดของการจัดวางผังโรงงาน

• ก่อนที่จะเริ่มวิเคราะห์ และจำแนกผังโรงงานต้องรู้ก่อนว่า

• การผลิต (Production)

เป็นผลการรวมเอา คน, วัสดุ, เครื่องจักร, อันเป็นการรวม อันเป็นปัจจัยสำคัญเข้าด้วยกัน โดยอยู่ภายใต้การจัดการอย่างมีระเบียบแบบแผน เพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ตามเป้าหมายที่ต้องการ

• ผลิตภัณฑ์/ปริมาณ (Product and Quantity)

ผลิตภัณฑ์ : จะทำการผลิตอะไร ?

ปริมาณ : จะผลิตอะไรจำนวนเท่าไร ?

• เพื่อเป็นเครื่องมือช่วยในการตัดสินใจในการเลือกชนิดของผังโรงงาน

ในการที่จะวางแผนผังโรงงานให้ได้ผังโรงงานที่ดี

• ผังโรงงานมี กี่ชนิด ?
• แต่ละชนิดมีลักษณะอย่างไร ?
• เหมาะที่จะใช้เมื่อไร ?
• เหมาะกับการผลิตงานประเภทใด ?

การจัดผังโรงงานสามารถที่จะจำแนกออกได้ 3 ชนิด

• การวางผังตามชนิดของผลิตภัณฑ์ (Product Layout)
• การวางผังตามขบวนการผลิต (Process Layout)
• การวางผังตามตำแหน่งของงาน (Fixed Position Layout)

• 1.3.1 การวางผังตามชนิดของผลิตภัณฑ์ (Product Layout)

• ลักษณะการวางผังตามผลิตภัณฑ์ ในส่วนของเครื่องจักร และอุปกรณ์ที่นำมาใช้ในกรรมวิธีการผลิตจะจัดวางเรียงตามลำดับขั้นตอน โดยที่ป้อนวัตถุดิบเข้าทางหนึ่งของสายการผลิต ผ่านขบวนการจนได้เป็นผลิตภัณฑ์ออกมาอย่างต่อเนื่องกัน

รูปแสดงการวางผังโรงงานตามชนิดของผลิตภัณฑ์

• 1.3.2 การวางผังตามขบวนการผลิต (Process Layout)

• ลักษณะการวางผังแบบนนี้ เป็นการจัด เครื่องจักร และอุปกรณ์ที่ใช้งานประเภทเดียวกันอยู่ในกลุ่มเดียวกัน

รูปแสดง การวางผังตามขบวนการผลิต

• 1.3.3 การวางผังตามตำแหน่งของงาน (Fixed Position Layout)

• ลักษณะการวางผังแบบนนี้ เป็นการจัดโดยการวาง เครื่องจักร และอุปกรณ์ ในตำแหน่งที่เคลื่อนที่เข้าไปหางานได้สะดวกและรวดเร็ว งานที่ทำเป็นงานใหญ่อยู่กับที่

แนวทางพิจารณาการเลือกชนิดของผังโรงงาน

• ในทางปฏิบัติแล้วการเลือกผังโรงงานจะเป็นแบบผสม เพื่อความเหมาะสมยิ่งขึ้น ก็ควรศึประโยชน์ หรือดี ของผังโรงงานแต่ละชนิด

• การวางผังตามชนิดของผลิตภัณฑ์ (Product Layout)

• โรงงานที่ผลิตสินค้าน้อยชนิด แต่ละชนิดมีปริมาณการผลิตมาก
• สินค้าแต่ละชนิดมีมาตรฐานแน่นอน
• วัตถุดิบที่ป้อนเข้าสายงานผลิตสม่ำเสมอ
• ตลาดมีความต้องการสินค้าแต่ละชนิดจำนวนมาก และสม่ำเสมอ

• การวางผังตามขบวนการผลิต (Process Layout)

• โรงงานที่ผลิตสินค้ามากชนิด แต่ละชนิดมีปริมาณการผลิตน้อย
• สินค้าแต่ละชนิดอาจผลิตเพียงครั้งเดียว
• โรงงานต้องการรับงานได้หลายประเภท

• เวลาการผลิตแต่ละขั้นตอนแตกต่างกัน
• เป็นเครื่องจักรประเภททั่วๆ ไป ทำงานได้หลายรูปแบบ

• การวางผังตามตำแหน่งของงาน (Fixed Position Layout)

• โรงงานที่ผลิตสินค้ามากชนิด แต่ละชนิดมีปริมาณการผลิตน้อย
• สินค้าที่เคลื่อนย้ายยาก
• โรงงานต้องการผังโรงงานให้มีความยืดหยุ่นสูง

1.4 การพิจารณาจุดคุ้มทุนของการวางผังโรงงานแต่ละชนิด

รูปแสดง การวิเคราะห์จุดคุ้มทุน โดยการเปรียบเทียบระหว่างปริมาณการผลิตที่ต้องการ กับ ชนิดของผังโรงงาน

5. กุญแจดอกสำคัญสำหรับการวางผังโรงงาน

ผลิตภัณฑ์ : จะทำการผลิตอะไร ?

ปริมาณ : จะผลิตอะไรจำนวนเท่าไร ?

รูปแสดง องค์ประกอบพื้นฐานของการวางแผนผังโรงงาน

แบบฝึกหัด 1

1. จงอธิบายถึงข้อแตกต่าง ระหว่าง การออกแบบโรงงาน กับ การวางผังโรงงาน

2. การวางผังโรงงานมีบทบาทต่อการพัฒนาอุตสาหกรรมอย่างไร

3. ทำไมจึงนำเรื่องการออกแบบผลิตภัณฑ์มาพิจารณาประกอบการออกแบบและวางผังโรงงาน

4. สาเหตุสำคัญที่ทำให้มีการวางผังโรงงานมากที่สุดคืออะไร

5. หากมีผู้เสนอให้ท่านเลือกระหว่างการออกแบบและการวางผังโรงงานใหม่ กับการปรับปรุงผังโรงงานเดิมท่านจะเลือกอย่างไร เพราะเหตุใด

6. ทำไมจึงต้องคำนึงถึงชนิดของผังโรงงาน ก่อนทำการวางแผนผังโรงงาน อะไรเป็นตัวแปรสำคัญ ที่ผลักดันให้ตัดสินใจเลือกผังโรงงานแต่ละประเภท

7. อุตสาหกรรมการผลิตรถยนต์รถยนต์นั่ง ท่านคิดว่าควรวางผังโรงงานแบบใด หากว่าทุกชิ้นส่วนของ ตัวถังถัง

โรงงาน เป็นผู้ผลิตเอง

8. อยากทราบว่า P,Q,R,S และ T องค์ประกอบตัวใดมีบทบาทต่อการวางผังโรงงานมากที่สุด

บทบาทของการออกแบบและวางผังโรงงาน 1- 17